Trong một đêm văn nghệ từ thiện tại Nam Định vào tháng 5 năm 1938, chàng nghệ sĩ trẻ 17 tuổi tên Nguyễn Thiện Tơ đã gặp được định mệnh của đời mình - một thiếu nữ nổi tiếng cả tài lẫn sắc của thành Nam này - Vũ Hà Tiên. Để rồi khi trở về lại Hà Nội thì tâm hồn chàng đã mang theo cả nụ cười duyên, cả ánh mắt và khuôn mặt thanh tú của người thiếu nữ ấy. Chàng trai ấy đã yêu, yêu cô thiếu nữ vừa tròn 16 ấy ngay từ cái nhìn đầu tiên khi bắt gặp ánh mắt ấy.
Rồi họ có gặp nhau đôi ba lần sau đó, nhưng dường như tình yêu của họ chưa kịp bắt đầu đã gặp phải trắc trở, cách ngăn. Qua bạn bè ông được biết gia đình Hà Tiên theo đạo Thiên Chúa, mà ngày đó, sự cách biệt giữa lương dân và giáo dân (có thể hiểu là người không theo đạo và người có theo đạo Thiên Chúa) vẫn còn là một hố sâu thăm thẳm. Mang trong mình tâm tư có phần tuyệt vọng, chàng trai ấy đã viết thành ca khúc có tên Giáo Đường Im Bóng để dành tặng cho tình yêu đầu đời của chính mình.
Nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ và vợ (ca sĩ Hà Tiên)
Ca khúc được người bạn thân của nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ là thi sĩ Phi Tâm Yến trau chuốt thêm phần lời ca, nên vừa công bố đã gây xao xuyến cho công chúng. Đặc biệt là rất được sự đón nhận của tầng lớp trí thức, Tây học thời bấy giờ. Và tất nhiên, là một người theo đạo Thiên Chúa, cô gái nhỏ ấy không thể nào không biết đến một ca khúc mà giai điệu mang âm hưởng của thánh ca như là Giáo Đường Im Bóng:
Nhớ tới đêm đầy ánh sáng
Hương trong gió tràn mênh mang
Giây phút như ngừng thôi rơi
Tiếng kinh muôn lời
Không gian một nhà thờ lung linh trong đêm Giáng sinh dần dần hiện ra trong mắt của tất cả chúng ta. Nơi giáo đường mênh mang “đầy ánh sáng” ấy có “Hương trong gió tràn mênh mang”, có “tiếng kinh muôn lời”, và “giây phút như ngừng thôi rơi” khi chàng trai nhìn thấy một “dáng xinh xinh bao tiên kiều”. Nàng đang “quỳ ngân Thánh kinh ban chiều” trong chính nơi này, nơi “giáo đường đêm Noel”.
Nàng chính là một người con gái mà “ngàn đời tôi mến yêu” - người con gái khiến cho anh đắm say ngay từ cái nhìn đầu tiên. Để rồi hôm nay, một người ngoại đạo như anh đã tìm đến đây, nơi giáo đường trong đêm Noel này chỉ để được nhìn thấy cô, nhìn thấy bóng dáng mà anh mến yêu, và sẽ mến yêu đến muôn đời.
Dáng xinh xinh bao tiên kiều
quỳ ngân Thánh kinh ban chiều
Trong giáo đường đêm Noel ấy
ngàn đời tôi mến yêu
Anh đứng lặng nghe từng “tiếng A men đều âm u” đang từng hồi, từng hồi “hòa theo gió vàng đêm thu”, mà bỗng nhiên lại thấy xuyến xao tràn ngập cả tâm hồn. Giờ phút này đây, cô gái trước mắt anh là hiện thực, hiện thực thật gần khiến cho anh cứ ngỡ như đang được đắm chìm trong một giấc mơ tuyệt vời. Giờ phút này, thời khắc này, không biết anh đã từng mơ đến biết bao nhiêu lần, anh cũng không thể nào nhớ nổi. Chỉ biết lòng anh giờ đây đang tràn ngập một niềm vui, niềm hạnh phúc khó tả…
Tiếng A men đều âm u
Hòa theo gió vàng đêm thu
làm xao xuyến tâm hồn quá
Thời khắc mơ
Thánh giá xa vời lắm với chuông chiều ngân
Hồn thánh thót mưa dầm buồn tới âm thầm
Nơi giáo đường im bóng tôi thầm mong ngóng
Đắm đuối trên làn sóng mắt nàng huyền mơ
Mời quý vị nghe lại ca khúc "Giáo Đường Im Bóng" Trình bày: Khánh Ly (thu âm trước 1975)
Bấm vào giữa hình trên để nghe "Giáo Đường Im Bóng" Trình bày: Khánh Ly (thu âm trước 1975)
Mời quý vị nghe lại ca khúc "Giáo Đường Im Bóng" Trình bày: Tuấn Vũ
Bấm vào giữa hình trên để nghe "Giáo Đường Im Bóng" Trình bày: Tuấn Vũ
Nhưng niềm vui, niềm hạnh phúc ấy, với anh chỉ có thể dừng lại ở đó. Vì anh biết rằng khoảng cách giữa anh và cô “xa vời lắm”, xa vời tựa như là “thánh giá” với tiếng chuông ngân vậy, dù chúng không thể nào thiếu được nơi giáo đường, nhưng chúng cũng không bao giờ có thể đặt cạnh nhau. Thế cho nên, dù vui cho khoảnh khắc được ngắm trọn vẹn người thương, nhưng anh cũng không khỏi xót thương cho mối duyên của chính mình, mối duyên có lẽ sẽ không bao giờ thành sự thực - “Hồn thánh thót mưa dầm buồn tới âm thầm”. Nhưng cho dù có buồn, có đau, có sầu khổ thì ngay giây phút này “Nơi giáo đường im bóng tôi thầm mong ngóng/ Đắm đuối trên làn sóng mắt nàng huyền mơ” - tâm hồn anh đã thực sự chìm đắm trong đôi mắt đen huyền của người anh thương.
Thời gian cứ trôi, trôi đi chưa bao giờ có thể dừng lại. Anh đến nơi giáo đường nhưng bóng nàng đã vắng. Anh vẫn như ngày đầu, vẫn mơ, vẫn đắm chìm trong đôi mắt của người xưa. Nhưng những phút “vui thần tiên” ấy đã qua từ lâu, và không thể nào tìm lại được. Những phút giây ấy “thấy đâu bây giờ”? Có lẽ chỉ còn có thể thấy được trong tâm trí, trong tâm trí không bao giờ phai của anh mà thôi.
Tới chốn xưa nàng vắng bóng,
Tôi mơ mắt huyền nhung trông.
Bao phút vui thần tiên qua,
Thấy đâu bây giờ.
Nhìn từng chiếc lá “êm rơi trên gương hồ”, anh cứ ngỡ như đang nhìn thấy “mối duyên xa mờ” của anh và cô. Bóng dáng của cô, đôi mắt ấy cứ ẩn hiện trong tâm trí anh khiến cho tâm hồn anh không kìm được mà lại xuyến xao như ngày nào. Và anh nhớ, nhớ từng phút giây đã khiến cho anh hạnh phúc, và cũng nhớ, nhớ cả nỗi buồn mênh mang khi mối duyên không thành,
Lá êm rơi trên gương hồ,
Hình như mối duyên xa mờ.
Nay đến làm tôi xao xuyến,
Hồi đời tươi sáng êm.
Sóng rung rinh hồ xưa đây,
Hồn tôi nhớ nàng mê say.
Ngày xa ấy u trầm quá,
Và chóng qua.
Tình yêu ấy của anh, như làn sóng rung rinh trên mặt hồ. Tưởng đã yên lặng, nhưng gió từ đâu tới, làm chiếc lá rơi xuống, làm mặt hồ phải “rung rinh”. Nỗi nhớ dành cho cô với anh là mãi mãi, anh nhớ “nàng mê say”, nhớ đến muôn đời. Những ngày tháng còn lại của cuộc đời anh có lẽ chính là những ngày tháng “u trầm” nhất - anh một mình gặm nhấm nỗi cô đơn, một mình nhớ, một mình mong, rồi một mình đi kiếm tìm bóng dáng của người xưa…
Nhưng bóng dáng ấy “biết đến đâu tìm kiếm”? Biết đến đâu để có thể “nối dây tình duyên” không dứt trong lòng anh? “Và sóng mắt mơ huyền” vẫn nguyên vẹn trong tâm trí này, giờ anh “còn biết đâu tìm”?
Biết đến đâu tìm kiếm, nối dây tình duyên,
Và sóng mắt mơ huyền còn biết đâu tìm.
Tôi tiếc thời tươi sáng trôi cùng năm tháng.
Trí óc âm thầm nhớ mắt nàng huyền mơ.
Và giờ đây anh luyến tiếc, “tiếc thời tươi sáng trôi cùng năm tháng”, tiếc rằng đã không mạnh dạn bước thêm bước nữa để đến gần hơn với người con gái ấy. Biết đâu được khi đó, nếu mà bước gần hơn, anh và cô đã có thể bước bên nhau, cùng nhau một đoạn đường. Để đến bây giờ hình bóng ấy, đôi mắt “nàng huyền mơ” đã không phải chỉ đơn giản là nỗi nhớ cồn cào nơi tâm trí của mình anh!
Trong Giáo Đường Im Bóng, chàng trai Nguyễn Thiện Tơ đã buồn, đã đau, đã nuối tiếc vì mối duyên không thành cùng với người thương của lòng mình. Nhưng ở ngoài đời thực, mối duyên cứ ngỡ là khoảng cách bao la ấy, cứ ngỡ là khó khăn trùng trùng ấy đã có một cái kết vô cùng viên mãn.
Chính nhạc sĩ Nguyễn Thiện Tơ cũng đã nói rằng: “Tôi viết bài hát này vì tưởng chúng tôi không đến được với nhau cơ. Chắc hẳn chúa trời cũng chiều lòng chúng tôi, đã cho chúng tôi một kết thúc đẹp, một tình yêu có hậu”.
Hai con người đó đã đem lòng mến nhau, rồi vượt lên những cách ngăn về thời gian, không gian và cả tính ngưỡng để sau 6 năm thư từ qua lại, đến năm 1944 thì có với nhau một đám cưới như mơ ở xóm đạo Mỹ Dụ – Vinh, và sống hạnh phúc cùng nhau cho đến khi “đầu bạc răng long”.
Lời bài hát "Giáo Đường Im Bóng" Tác giả: Nguyễn Thiện Tơ
Lời 1:
Nhớ tới đêm đầy ánh sáng
Hương trong gió tràn mênh mang
Giây phút như ngừng thôi rơi
Tiếng kinh muôn lời
Dáng xinh xinh bao tiên kiều
quỳ ngân Thánh kinh ban chiều
Trong giáo đường đêm Noel ấy
ngàn đời tôi mến yêu
Tiếng A men đều âm u
Hòa theo gió vàng đêm thu
làm xao xuyến tâm hồn quá
Thời khắc mơ
Thánh giá xa vời lắm với chuông chiều ngân
Hồn thánh thót mưa dầm buồn tới âm thầm
Nơi giáo đường im bóng tôi thầm mong ngóng
Đắm đuối trên làn sóng mắt nàng huyền mơ
Lời 2:
Tới chốn xưa nàng vắng bóng,
Tôi mơ mắt huyền nhung trông.
Bao phút vui thần tiên qua,
Thấy đâu bây giờ.
Lá êm rơi trên gương hồ,
Hình như mối duyên xa mờ.
Nay đến làm tôi xao xuyến,
Hồi đời tươi sáng êm.
Sóng rung rinh hồ xưa đây,
Hồn tôi nhớ nàng mê say.
Ngày xa ấy u trầm quá,
Và chóng qua.
Biết đến đâu tìm kiếm,
Nối dây tình duyên,
Và sóng mắt mơ huyền còn biết đâu tìm.
Tôi tiếc thời tươi sáng trôi cùng năm tháng.
Trí óc âm thầm nhớ mắt nàng huyền mơ.
Lối Cũ biên soạn
